Sygnalizujemy, że ciągu kilku następnych miesięcy zostaną zakończone w Polsce prace nad ustawą o jawności życia publicznego. Będzie ona regulować obowiązki o charakterze antykorupcyjnym, adresowane zarówno do jednostek sektora finansów publicznych, jak i prywatnych przedsiębiorców.

Analogiczne regulacje są zawarte w obowiązującej w USA Foreign Corrupt Practices Act, czy też w Niemczech, w Gesetz zur Bekämpfung der Korruption, jak również w UK, gdzie obowiązuje Bribery Act, oraz we francuskiej ustawie Sapin II. Ze względu na bardzo szeroki zakres zmian, firmy i ich menadżerowie już teraz powinni rozpocząć prace nad przygotowaniem swoich organizacji do nowych wymogów. A będzie ich wiele. Poniżej sygnalizujemy niektóre z nich.

1.  Przeciwdziałanie praktykom korupcyjnym

Zgodnie z projektem ustawy każdy podmiot, który co najmniej w jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych spełnił jeden z poniższych warunków:

• zatrudniał średniorocznie nie mniej niż 50 osób oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych z dwóch ostatnich lat obrotowych, przekraczający równowartość w złotych 10 milionów euro,
• zatrudniał średniorocznie nie mniej niż 50 osób oraz suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat wyniosła w złotych więcej niż 10 milionów euro,

ma obowiązek stosowania wewnętrznych procedur antykorupcyjnych.

Celem stosowania tych procedur jest przeciwdziałanie przypadkom dokonywania przez osoby działające w imieniu lub na rzecz tego przedsiębiorcy przestępstw korupcyjnych. Przez stosowanie wewnętrznych procedur antykorupcyjnych ustawa rozumie podejmowanie środków organizacyjnych, kadrowych i technicznych mających na celu przeciwdziałanie tworzeniu otoczenia sprzyjającego przypadkom popełniania przestępstw. Ustawa wskazuje tylko przykładowe środki, które mogą zostać zastosowane przez zobowiązanych przedsiębiorców w celu stworzenia systemu wewnętrznych procedur antykorupcyjnych. Wśród nich wymienia się między innymi:

• umieszczanie w umowach klauzul stanowiących, iż żadna część wynagrodzenia z tytułu wykonania umowy nie zostanie przeznaczona na pokrycie kosztów udzielania korzyści majątkowych i osobistych;
• opracowanie kodeksu etycznego przedsiębiorstwa, jako deklaracji odrzucającej korupcję, podpisanego przez każdego pracownika, współpracownika i kontrahenta firmy;
• stworzenie wewnętrznej procedury i wytycznych dotyczących otrzymywanych prezentów i innych korzyści przez pracowników;
• opracowanie procedur informowania właściwych organów przedsiębiorcy o propozycjach korupcyjnych.

Co istotne, wskazane w ustawie procedury są w niej wymienione tylko jako przykłady możliwych działań. Oznacza to, że decyzja o tym, jakie dokładnie środki zostaną wprowadzone, ciąży na każdym zobowiązanym przedsiębiorcy.

Pewne wytyczne, szczególnie w zakresie tego, co powinien zawierać kodeks etyczny, można znaleźć w Normie ISO 37001 (Systemy zarządzania działaniami antykorupcyjnymi – Wymagania i wytyczne stosowania; ang. ISO 37001:2016 Anti-bribery management systems — Requirements with guidance for use), która wskazuje środki, jakie każda organizacja może wdrożyć w celu  zapobiegania, wykrywania i zwalczaniu korupcji. Wcześniej analogiczne wytyczne były zawarte w standardzie BS 10500 oraz „dodatku” do normy ISO 9001 – System Przeciwdziałania Zagrożeniom Antykorupcyjnym; ang. Quality management systems). Oczywiście w konkretnym przypadku, jeżeli polska spółka należy do grupy spółek o zasięgu międzynarodowym, nie ma przeszkód, aby spółka polska, przygotowując własne dokumenty, korzystała z odpowiednio dostosowanych rozwiązań, jakie już zostały wprowadzone w grupie.

2.  Sygnaliści w firmie

W świetle nowych regulacji ochroną prawną mają być objęci tzw. sygnaliści (ang. whistleblower). Za sygnalistów będą uważane osoby zgłaszające organom ścigania informacje o możliwości popełnienia przestępstwa przez podmiot, z którym taka osoba jest związana umową o pracę lub innym stosunkiem umownym. Przewiduje się, że pracodawca nie będzie mógł np. rozwiązać z sygnalistą umowy o pracę czy też zmienić warunków umowy o pracę na mniej korzystne dla sygnalisty, w szczególności w zakresie zmiany miejsca lub czasu wykonywania pracy, albo warunków wynagradzania.

3.  Kary

Zgodnie z projektem ustawy przedsiębiorca, który nie będzie się stosował do wewnętrznych procedur antykorupcyjnych lub stosowane przez niego procedury będą pozorne bądź nieskuteczne, będzie musiał się liczyć z możliwością nałożenia na niego kary pieniężnej w wysokości od 10 000 do 10 000 000 złotych. Niestety, to nie wszystkie możliwe negatywne skutki. Ustawa przewiduje bowiem, że w pewnych przypadkach na przedsiębiorcę może być nałożony pięcioletni zakaz ubiegania się o udzielenie zamówienia publicznego.

Oczywiście członkowie zarządu spółek, które zostaną ukarane, muszą się liczyć z próbą ,,odzyskania” od nich, z wykorzystaniem istniejących przepisów, zapłaconych tytułem kary kwot.