Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na zasadę wynikającą z art. 24126 § 2 ustawy z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 1510 z późn. zm.; dalej: „KP”), zgodnie z którym: Układ zakładowy nie może określać warunków wynagradzania pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, w rozumieniu art. 128 § 2 pkt 2, oraz osób zarządzających zakładem pracy na innej podstawie niż stosunek pracy. Z kolei, w świetle art. 128 § 2 pkt 2 KP: Przez pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy należy rozumieć pracowników kierujących jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępców lub pracowników wchodzących w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz głównych księgowych. Czyli wyłączenie dotyczy osób zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, bez względu na to, czy chodzi o zatrudnienie w ramach stosunku pracy, czy na podstawie umowy cywilnoprawnej, i odnosi się do części układu dotyczącej zasad wynagradzania.
Na gruncie powyższych regulacji w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono pogląd, zgodnie z którym: Podstawą do określenia, czy dana osoba jest pracownikiem zarządzającym w imieniu pracodawcy zakładem pracy jest stwierdzenie występowania dwóch elementów: uprawnienia do dokonywania czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i pierwotny (wynikający z przepisów prawa, a nie czynności prawnych uprawnionych podmiotów) charakter tego uprawnienia [wyrok Sądu Najwyższego z dnia 03.04.2008 r., II PK 288/07, LEX nr 465966]. O zaliczeniu danej osoby do kategorii pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy decydującego znaczenia nie ma forma nawiązania stosunku pracy, ale faktyczne wykonywanie obowiązków związanych z kierowaniem wyodrębnioną jednostką organizacyjną, która posiada przymiot pracodawcy w rozumieniu art. 3 k.p. [wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.01.2016 r., III PK 64/15, LEX nr 2002512].
Zgodnie zaś z doktryną: Decydujące znaczenie dla określenia, kto jest osobą zarządzającą, mają przepisy określające ustrój danej jednostki. W przypadku spółek handlowych będą to przepisy Kodeksu spółek handlowych oraz akty określające ustrój poszczególnych organizacji (np. statuty spółek akcyjnych). Zgodnie ze stanowiskiem przyjętym przez Sąd Najwyższy, w sytuacji gdy pracodawcą jest spółka jako całość, osobami zarządzającymi są wszyscy członkowie jej zarządu [K. Stefański, [w:] Kodeks pracy. Komentarz. Tom II. Art. 94-304(5), wyd. VI, red. K. W. Baran, Warszawa 2022, art. 128].
Tytułem przykładu: Poza kręgiem osób wymienionych w art. 128 § 2 pkt 2 znajdują się menadżerowie, za których należy uznać osoby zatrudnione na stanowiskach głównych specjalistów kierujących zespołami komórek organizacyjnych. Menadżerowie nie zarządzają bezpośrednio „zakładem pracy” – należy to do zarządu – zaś ich uprawnienia do zarządzania zasobami pracodawcy są wynikiem decentralizacji zarządzania danym podmiotem i mają charakter wtórny. Uprawnienia menadżerów do zarządzania zostały uzyskane w sposób pośredni od osób zarządzających zakładem pracy (por. T. Duraj, Pojęcie osoby zarządzającej w imieniu pracodawcy zakładem pracy, PiZS 2005, Nr 6, s. 19; wyr. SN z 13.01.2009 r., I PK 131/08, Legalis) [W. Muszalski, K. Walczak (red.), Kodeks pracy. Komentarz. Wyd. 13, Warszawa 2021].
Analogicznie należy traktować wszystkie osoby, które mają kompetencje do zarządzania o charakterze pochodnym, wynikającym z upoważnienia do działania udzielonego przez organ pracodawcy. (…) Organ zarządzający danym podmiotem nie musi zatem pokrywać się z organem zarządzającym zakładem pracy, choć zaznaczyć należy, że tak najczęściej dzieje się w praktyce. Mimo że zarząd spółki kapitałowej nie musi być jednocześnie organem zakładu pracy, to zazwyczaj właśnie zarząd zarządza zakładem pracy i jest jego organem. W efekcie można zatem co najwyżej wysnuwać domniemanie, że organy spółki są zarazem organami pracodawcy, co jednak nie musi mieć miejsca. (…) Może bowiem wystąpić i taka sytuacja, w której zarząd spółki prawa handlowego ogranicza się jedynie do czynności mających charakter strategiczny, nie kierując zakładem pracy. W takim przypadku pojęcie osoby zarządzającej zakładem w imieniu pracodawcy może odnosić się do innych osób, które w ramach funkcjonowania zakładu pracy będą występować w roli organu zakładu pracy. Chodzi zatem o rzeczywisty wpływ tych osób na zarządzanie spółką (jej przedsiębiorstwem będącym zakładem pracy), który ma związek z członkostwem w zarządzie spółki, a nie z zatrudnieniem na stanowisku formalnie nazwanym np. „zastępca prezesa zarządu”, gdy faktycznie osoba zatrudniona na takim stanowisku nie podejmuje żadnych czynności związanych z zarządzaniem spółką (wyr. z 25.7.2018 r., I PK 157/17, Legalis) [A. Sobczyk (red.), Kodeks pracy. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2023].
Reasumując, krąg pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy w rozumieniu art. 128 § 2 pkt 2 KP, do których znajduje zastosowanie zakaz ustalania ich warunków wynagradzania w układzie zbiorowym pracy, tj. zakaz wynikający z art. 24126 § 2 KP, nie obejmuje m.in. osób, które swoje umocowanie do dokonywania tego rodzaju czynności uzyskały od organów zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy [I. Sierocka, Zakres podmiotowy i treść układu zbiorowego pracy, Temida 2, Białystok 2000].
Inne z tej kategorii
Czas przetwarzania danych osobowych uzyskanych w procesie rekrutacji kandydatów do pracy
Wielu pracodawców zastanawia się, przez jaki okres mogą przechowywać dane kandydatów do pracy, z którymi nie zdecydowali się zawrzeć umowy o pracę. Czy muszą je usuwać niezwłocznie po zakończeniu procesu rekrutacji?W wyroku z 20.02.2024 r. (sygn. akt III OSK 2700/22)...
Powierzenie pracownikowi innej pracy – warto o tym pamiętać
Powierzenie pracownikowi innej pracy jest czasami alternatywą dla rozwiązania polegającego na wręczeniu pracownikowi wypowiedzenia zmieniającego, o czym często zapominają pracodawcy. Szczególnie w przypadku przejściowych zmian wymagających od firmy elastyczności.Czym...
E-mail i SMS a oświadczenie pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę
Zdaniem sądu Najwyższy wyrażonym w wyroku z dnia 11.04.2024 r. (sygn. II PSKP 86/22): E-mai Rozwiązanie stosunku pracy przez wysłanie oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy o pracę lub rozwiązaniu jej w trybie natychmiastowym – w postaci elektronicznej opatrzonej...